مفهوم گردشگری

 در مفهومی ساده سازمان جهانی جهان گردی، توریسم را پدیده ای به شمار می آورد که دارای ابعاد اجتماعی، فرهنگی و تجاری بوده و لازمه آن جابه جایی از مکانی به مکان دیگر است.

به طور کلی گردشگری، یک بخش کلی به حساب می آید که در مفهوم جزیی تر آن، گردشگری در طبیعت (طبیعت گردی) و اکوتوریسم را در بر خواهد گرفت. 
همان طور که مشاهده می کنیم، لغت توریسم از دو واژه (تور) به معنی گردش و (ایسم) به معنی اندیشه تشکیل شده است، بنابراین معنای لغتی توریسم را می توان نوعی مکتب با زیربنای سفر دانست.
بر اساس تحقیقی توسط انجمن اکوتوریسم که در سال ۱۹۹۹ صورت گرفت، نتایج،  نشان داد که طبیعت گردی ۲۰ درصد و اکوتوریسم تنها ۷ درصد از مجموعه گردشگری جهان را به خودشان اختصاص می دهند.

تفاوت بوم گردی و طبیعت گردی

بنابراین اینجا سوالی مطرح می شود که تفاوت اکوتوریسم( بوم گردی) و طبیعت گردی چیست؟ آیا کسی که به طبیعت سفر می کند اکوتوریست است و یک بوم گرد محسوب می شود؟
در پاسخ به این سوال ابتدا باید به تعریف بوم گردی یا اکوتوریسم پرداخت.
انجمن جهانی اکوتوریسم  در سال ۱۹۹۱ آن را این گونه تعریف می کند: سفری به مناطق بکر و طبیعی، با حفظ مسئولیت پذیری فردی نسبت به ارزش های زیست محیطی که در نهایت موجب حفاظت از محیط زیست و ارتقا فرهنگ و بهبود زندگی مردم محلی خواهد شد.
چند سال بعد از آن در سال ۱۹۹۶، اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی، تعریف انجمن جهانی اکو توریسم را بسط داد و افزود: اکوتوریسم یک سفر مسئولانه به مناطق بکر طبیعی بوده و علاوه بر لذت  به درک ویژگی های فرهنگی آن منطقه نیز می پردازد و این امر موجب ترویج حفاظت از محیط زیست می گردد و به علت دغدغه مندی افراد، سعی می شود تا اثرات منفی در محیط بر جای نماند و شرایطی را نیز جهت اشتغال و بهره مندی های  اقتصادی و اجتماعی مردم بومی (محلی) آن منطقه فراهم می کند.
بنابراین کسی که طبیعت سفر می کند، الزاما یک اکوتوریست محسوب نمی شود.

و سفر به طبیعت، بدون در نظر گرفتن مسئولیت ها و دغدغه های زیست محیطی، را می توان تنها در چارچوب گردشگری در طبیعت (طبیعت گردی) به حساب آورد.
بنابراین می توان اظهار داشت که، مکان های هدف آن ها یکسان بوده و پارکهای ملی، ذخیره گاه های حیات وحش و مناطق بکر و دست نخورده طبیعی از جمله این مناطق است، اما اکوتوریسم در راستای پایداری گونه ها و زیستگاه های طبیعی قدم خواهد برداشت و به شکل مستقیم در برنامه های حفاظتی و به شکل غیر مستقیم در ایجاد درآمد برای جوامع محلی، به حفظ میراث ارزشمند طبیعی کمک می کند. 

 تعریف بوم گردی ( اکوتوریسم ) چیست ؟

بنابر آخرین تعریف ارائه شده توسط جامعه بین المللی اکوتوریسم (TIES : The International Ecotourism Society) در سال ۲۰۱۵  بوم گردی یا اکوتوریسم ” سفری است مسئولانه به جاذبه های طبیعی برای لذت بردن، ادراک و قدر طبیعت را دانستن ( و همراهی کردن با ویژگی های فرهنگی متعلق به گذشته و حال حاضر ) به طوری که حافظ زیست بوم بوده ، سبب پایداری کیفیت زندگی مردم منطقه شده،  شامل آموزش بوده و در آن گردشگر و در فعالیت های سودآور اجتماعی-اقتصادی مردم محلی مشارکت داشته باشد.” در بوم گردی کلمه ی آموزش بسیار مورد تاکید قرار داشته، هم شامل مسافران و هم شامل مردم محلی می شود.

اصول اکوتوریسم چیست؟

با گذشت نزدیک به ۲۵ سال از شروع به کار انجمن جهانی اکوتوریسم (TIES) با بررسی اصول اکوتوریسم مشاهده می کنیم که سه اصل عمده در ادبیات آن مشهود و پررنگ است:

۱-   فرسایشی و استخراجی نیست. منظور از استخراجی و مصرفی، آنگونه فعالیت هایی است که سبب ایجاد آسیب های رفتاری و فیزیکی بر گونه های غیر انسانی در طبیعت می شود.

۲-   پایبندی به اخلاق زیست محیطی ایجاد می کند.

۳-   در رابطه با طبیعت، ارزش های سازگار با محیط زیست و اخلاق محور را در اولویت قرار می دهد.

به طور خلاصه اکوتوریسم چیزی نیست جز حفظ و نگهدارری از محیط زیست، جوامع بومی و سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست بوم. کسانی که می خواهند در زمینه بوم گردی مشارکت و فعالیت داشته باشند می بایست اصول زیر را به عنوان اصول اصلی و پایه ی این نوع خاص از گردشگری بپذیرند:

۱-   به حداقل رساندن آسیب های فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روانی در طول مسافرت

۲-   ایجاد آگاهی فرهنگی و زیست محیطی و ترویج فرهنگ احترام به طبیعت و مردم بومی

۳-   فراهم کردن تجربه ی مثبت و لذت بخش از سفر هم برای مسافران و هم برای افراد محلی

۴-   ایجاد منافع مستقیم مالی برای حفظ و حراست از زیست بوم

۵-   ارائه و تلاش در ایجاد تجربه ی به یاد ماندنی برای مسافران به گونه ای که آن ها را نسبت به منطقه میزبان دلسوز و حساس کرده و به اوضاع اجتماعی، آب و هوایی، زیست محیطی و سیاسی آن منطقه اهمیت بدهند

۶-   طراحی و ساخت امکانات سازگار با طبیعت و فرهنگ منطقه با کمترین آسیب ممکن به اکوسیستم بومی

۷-   آموزش قوانین و باورهای معنوی مردم محلی به گردشگران و ایجاد همکاری و مشارکت بین گردشگران و محلی ها با هدف توانمندسازی فردی و گروهی