هر آنچه باید درباره اکوتوریسم بدانید/اصول اکوتوریسم چیست؟

 این روز‌ها مدام با اخباری رو به رو می‌شویم که حکایت از این دارد که صنعت اکوتوریسم را در کشور تقویت می‌کنیم، اما اکوتوریسم چیست؟ لغت اکوتوریسم که معادل آن بوم گردی است اولین بار در سال‌های ۱۹۸۰ توسط انجمن اکوتوریسم به کار رفت.

تعریف جامع و کامل و خلاصه از اکوتوریسم یعنی یک سفر مسئولانه به مناطق طبیعی با هدف حفظ محیط زیست و بهبود زندگی مردم محلی است.

بوم‌گردی در گذشته هم وجود داشت، اما در ۲۰ سال اخیر به یک مفهوم مستقل تبدیل شده است. در واقع بوم گردی یک معامله برد-برد را فراهم کرده است تا هم جوامع محلی و هم گردشگران از آن منتفع شوند. تبیین این مفهوم باعث شد نقش آفرینان تاثیرگذار و منتفع دور هم جمع شوند و مسیر‌هایی را برای توریست‌هایی که خواستار این نوع سفر هستند ایجاد کنند.

تقاضایی بالا برای سفر به طبیعت از یک سو و آسیب‌هایی که به طبیعت در این مسیر وارد می‌شد از سوی دیگر باعث شد تا حافظان محیط زیست به فکر انقلابی در این مسیر بیفتند و به دنبال این امر باشند که جاشنی حفظ محیط زیست را با سفر همراه کنند و انقلابی در گردشگری و حفظ محیط زیست ایجاد کنند.

آمار دقیقی از بوم گردی در دسترس نیست، چون سازمان یا نهادی نیست که داده‌های مربوطه را جمع آوری کند، اما شاخص‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد بوم گردی به عنوان زیرشاخه‌ای از سفر رشد قابل توجهی نسبت به رشد کل گردشگری دارد.

یک آمار منتشر شده (Ceballos-Lascuráin) نشان می‌دهد که سهم بوم‌گردی از گردشگری حدود ۷ درصد است. آمار گردشگری کشور‌های مختلف هم به طور مشابه افزایش تمایل به اکوتوریسم را نشان می‌دهند.

اما چرا اکوتوریسم مطرح شد؟ با گذشت زمان و بالا رفتن میزان سفر‌ها و به همان نسبت بالا رفتن آسیب به طبیعت و بالا رفتن فرهنگ مردم تمایل به حفظ محیط زیست افزایش پیدا کرد و مردم بیشتر مایل به این شدند که سفر‌هایی سبز و پاک داشته باشند.

در حال حاضر، گردشگری یا توریسم، بزرگترین صنعت در دنیا محسوب می‌شود و شاخه‌ی طبیعت گردی نیز رو به رشد‌ترین بخش آن است.

یکی از مهمترین نتایج رشد صنعت اکوتوریسم به گردشگری و طبیعت گردی، ایجاد اشتغال برای ساکنان بومی منطقه و کسب در آمد برای آنان است؛ که از این طریق ساکنین منطقه ترغیب به حفظ محیط زیست، آداب و رسوم و آنچه برای گردشگران جذاب است می‌شوند. به این ترتیب اکوتوریسم می‌تواند در حفظ و پاسداری محیط زیست طبیعی و انسانی و همچنین توسعه پایدار تاثیرگذار باشد.

اصول اکوتوریسم چیست؟

با گذشت نزدیک به ۲۵ سال از شروع به کار انجمن جهانی اکوتوریسم (TIES) با بررسی اصول اکوتوریسم مشاهده می‌کنیم که سه اصل عمده در ادبیات آن مشهود و پررنگ است:

فرسایشی و استخراجی نیست. منظور از استخراجی و مصرفی، آنگونه فعالیت‌هایی است که سبب ایجاد آسیب‌های رفتاری و فیزیکی بر گونه‌های غیر انسانی در طبیعت می‌شود.

پایبندی به اخلاق زیست محیطی ایجاد می‌کند.

در رابطه با طبیعت، ارزش‌های سازگار با محیط زیست و اخلاق محور را در اولویت قرار می‌دهد.

به طور خلاصه اکوتوریسم چیزی نیست جز حفظ و نگهداری از محیط زیست، جوامع بومی و سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست بوم. کسانی که می‌خواهند در زمینه بوم گردی مشارکت و فعالیت داشته باشند می‌بایست اصول زیر را به عنوان اصول اصلی و پایه‌ی این نوع خاص از گردشگری بپذیرند:

به حداقل رساندن آسیب‌های فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روانی در طول مسافرت

ایجاد آگاهی فرهنگی و زیست محیطی و ترویج فرهنگ احترام به طبیعت و مردم بومی

فراهم کردن تجربه‌ی مثبت و لذت بخش از سفر هم برای مسافران و هم برای افراد محلی

ایجاد منافع مستقیم مالی برای حفظ و حراست از زیست بوم

ارائه و تلاش در ایجاد تجربه‌ی به یاد ماندنی برای مسافران به گونه‌ای که آن‌ها را نسبت به منطقه میزبان دلسوز و حساس کرده و به اوضاع اجتماعی، آب و هوایی، زیست محیطی و سیاسی آن منطقه اهمیت بدهند

طراحی و ساخت امکانات سازگار با طبیعت و فرهنگ منطقه با کمترین آسیب ممکن به اکوسیستم بومی

آموزش قوانین و باور‌های معنوی مردم محلی به گردشگران و ایجاد همکاری و مشارکت بین گردشگران و محلی‌ها با هدف توانمندسازی فردی و گروهی

در پایان باید گفت اگر قصد سفر به طبیعت را دارید سعی کنید از این سفر فقط خاطره‌ها را با خود به خانه برگردانید و جای پای آسیب و ضرر و زیان و آلودگی را در طبیعت باقی نگذارید.