نگاهی به صنعت اکوتوریسم در ایران
یکی از بخش‌هایی که در صنعت توریسم مورد توجه گردشگران و جهانگردان قرار گرفته است صنعت اکوتوریسم است. توریسم سبز، توریسم پایدار و بیوتوریسم واژه‌های متنوعی است که برای گردشگری طبیعت یا اکوتوریسم به کار برده می شود. اکوتوریسم در فارسی با عنوان طبیعت گردی معنی می شود. تأثیرات شگرف توریسم در کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح درآمد، تأمین منابع انرژی و رونق بازار صنایع دستی که طبق آمار موجود ۱۰ میلیون نفر از آن ارتزاق می کنند
نگاهی به صنعت اکوتوریسم در ایران
یکی از بخش‌هایی که در صنعت توریسم مورد توجه گردشگران و جهانگردان قرار گرفته است صنعت اکوتوریسم است. توریسم سبز، توریسم پایدار و بیوتوریسم واژه‌های متنوعی است که برای گردشگری طبیعت یا اکوتوریسم به کار برده می شود. اکوتوریسم در فارسی با عنوان طبیعت گردی معنی می شود.
تأثیرات شگرف توریسم در کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح درآمد، تأمین منابع انرژی و رونق بازار صنایع دستی که طبق آمار موجود ۱۰ میلیون نفر از آن ارتزاق می کنند تنها بخشی از مزایای ویژه پرداختن به این صنعت است. به ازای ورود هر گردشگر دو تا شش شغل به صورت مستقیم و با احتسابات مشاغل در بخش‌های تولیدی و خدماتی برای هر گردشگر ۹ تا ۱۵ شغل ایجاد می شود. طی سال‌های اخیر صنعت توریسم ۱/۵ درصد درآمد ملی جهان را به خود اختصاص داده است.
توزیع جغرافیایی این درآمد در جهان یکسان نیست به طوریکه ۸۰ درصد درآمد و اشتغال ناشی از این صنعت به آمریکا و اروپا اختصاص دارد از ۲۰ درصد باقی مانده ۲/۵ درصد سهم خاورمیانه می‌باشد و از ۲/۵ درصد سهم خاورمیانه کمتر از یک درصد سهم ایران است.
برای ورود هر توریست در کشورها مؤلفه هایی چون امنیت، ارایه خدمات بهینه، میراث غنی فرهنگی و تاریخی، جاذبه های طبیعی، دریا و دریاچه ها، تنوع آب وهوا، ویزای سهل وآسان مورد نیاز است که با فقدان هر یک از این موارد ورود گردشگر با مشکل مواجه می شود.
کویرنوردی، آب درمانی، غارنوردی، کوهنوردی، شکار، ماهیگیری، اسکی روی ماسه، گردشگری روستایی، ورزش های آبی، دیدن چشم انداز های طبیعی مانند آبشار، رودخانه از بخش های اکوتوریسم هستند.
توسعه اکوتوریسم می‌تواند با ایجاد فرصتهای شغلی منافع اقتصادی بی شماری را بطور مستقیم متوجه مردم بومی کشورها کندو در این راستا امکانات ایجاد کاربری اقتصادی برای افراد در حرفه های مرتبط با این صنعت و برای چشماندازهای طبیعی و درنتیجه تأمین اعتبارات لازم در جهت حفظ آنها فراهم می‌شود.
اکوتوریست ها غالبا با گرایش زیست محیطی هستند و می توانند در پالایش و حفاظت از محیط زیست، گسترش فرهنگ زیست محیطی در بین مردم جوامع نقش مؤثری ایفاء کنند.
ایران از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان ده کشور اول جهان قرار دارد و از نظر جاذبه های اکوتوریسمی و تنوع اقلیمی نیز جزو پنج کشور برتر دنیا است.با وجود قابلیت ها و پتانسیل های موجود در کشور وجود عواملی همچون عدم زیرساخت های مناسب طبیعت گردی،عدم شناخت نسبت به اکوتوریسم در ایران، کمبود متخصصین در امر اکوتوریسم، فقدان فرهنگ مناسب خاص طبیعت گردی که بعضی مواقع سبب تخریب و از بین رفتن چشم انداز های طبیعی می شود و در ننتیجه تبدیل به زباله دانی می شود، عدم اطلاع رسانی در این زمینه توسط رسانه های دیداری و شنیداری و مطبوعات از دلایل عمده عدم جذب اکوتوریسم در ایران است. این در حالی است که کشورهای توریست پذیر با داشتن چشم اندازهای طبیعی می توانند باعث افزایش درآمد سرانه ملی شوند و ایران در صورت سرمایه گذاری و تأکید بر جذب گردشگر طبیعی، می‌تواند به راحتی به درآمدهای پیش بینی شده سازمان جهانی جهانگردی تا سال ۲۰۱۰ دست یابد.
ایران با داشتن چشم اندازهای طبیعی و زیبا و بکر و وجود اقلیم های متفاوت آب و هوایی و گونه های متنوع گیاهی و جانوری می تواند تاثیر شگرفی در جذب گردشگران طبیعت گرد ایفاء کند و در این حوزه در منطقه خاورمیانه یکی از قطب های اکوتوریسمی قلمداد شود و باعث افزایش درآمد ارزی کشور شود.
اکوتوریسم تنها شاخه ای از گردشگری است که به مشارکت جوامع محلی نیاز اساسی دارد چرا که بهترین و توانمندترین راهنمایان تورهای گردشگری طبیعی کسی نیست جز بومیان ساکن این مناطق که به راحتی می‌توانند هدایت چنین تورهای تخصصی را برعهده گیرند و همین مسأله در کاهش مهاجرتهای بی رویه روستائیان به کلان شهرها نیز نقش اساسی ایفا می‌کند و در این راستا چرخ بسیاری از مراکز اقامتی در دورافتاده ترین نقاط کشور به حرکت در می‌آید و باعث اشتغالزایی، ارتقای سطح زندگی مردم روستایی خواهد شد.
ایران با داشتن دو رشته کوه مرتفع البرز و زاگرس و چشم اندازهای طبیعی زیبا و بکر مناطق غرب و شمال کشور و تنوع اقلیمی و فرهنگی متنوع از قبیل آداب و سنن، زبان و موسیقی، پوشاک، صنایع دستی و نحوه زیست مردمان در این مناطق، وجود بزرگترین دریاچه جهان در شمال کشور، وجود ۵۰ دریاچه در داخل کشور و نیز دریاچه ارومیه به عنوان یکی از ۵۹ ذخایر زیستی کره زمین می تواند مامن اصلی جهانگردان طبیعت در جهان قرار گیرد.
از سوی دیگر وجود جنگل های وسیع در مناطق شمالی کشور، بیابانها و کویرهای ایران، تالابهای بینالمللی، غارها، آبشارها، چشمههای آب معدنی و روستاهایی با جاذبه‌های ویژه مانند کندوان، ماسوله همه از جاذبهها و ظرفیتهای بینظیر اکوتوریسم در ایران هستند و برخی از آنها از قطبهای بینالمللی اکوتوریسم در جهان، به شمار میروند.
در این راستا جهت صیانت از این مواهب الهی تنها سازمانهای جهانگردی و گردشگری و سازمان حفاظت از محیط زیست مسوول نیستند بلکه آموزش و پرورش، بخش‌های فرهنگی، رسانهها و صداوسیما باید حرکت و عزم ملی را جهت بهره برداری هرچه بیشتر از این صنعت داشته باشند.در حقیقت باید با مــدیریتی جامع در زمینه اکوتوریسم علاوه بر حفظ جنگلها و مراتع، به شناسایی زیباییهای این خطه به جهانیان و تولید درآمد ملی و ارزآوری مناسب و ساماندهی اقتصادی کشور یاری بخشید.
برنامه‌ریزی دقیق جهت امکان سنجی و ایجاد گردشگاه‌های مختلف در آنها که در این میان حفظ محیط زیست، هویت و فرهنگ بومی این مناطق (با توجه به تنوع و تعدد اقوام و فرهنگها در ایران) باید در نظر گرفته شود.
فرهنگ سازی و آگاه سازی گردشگران داخلی جهت برقراری ارتباط سالم و ایجاد تعامل با افراد بومی و تلاش جهت حفظ محیط زیست مناطق مورد بازدید، برنامه‌ریزی درخصوص جذب طبیعت گردان سایر کشورها از طریق تبلیغات مناسب و آگاه سازی سرپرستان تورهای گردشگری در مورد ایجاد تورهای خارجی مسوولیت پذیر جهت بازدید از نواحی مختلف ایران، که این نکته در تعامل فرهنگی و انتقال فرهنگ اصیل ایرانی به سایر نقاط جهان نیز مؤثر خواهد بود.اما نامناسب بودن جاده ها، دشواری ارایه خدماتی مانند محل اقامت، غذا و پذیرایی، عدم امکانات عمومی و تسهیلات دولتی از قبیل کمپ و پست‌های امداد در مناطق کوهستانی دوردست موانع و مشکلاتی هستند که در حوزه اکوتوریسم مشاهده می شود.
در این میان برگزاری مسوولانه تورهای طبیعت گردی می‌تواند اثری دوسویه داشته باشد. به عبارتی از یک سو در توریست و جهانگرد احساس مسوولیت و احترام نسبت به ارزش‌ها و جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی مقصد و فرهنگ بومی ایجاد می‌کند و از سوی دیگر مردم جامعه میزبان را به حفظ و نگهداری از منابع طبیعی و جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی خود راغب می‌سازد.
توسعه صنعت اکوتوریسم در کشور قبل از هر چیز به بسترسازی فرهنگی نیاز دارد. رعایت ملاحظات زیست محیطی به منظور بهره برداری پایدار از طبیعت و آموزش عمومی به گردشگران برای این امر بسیار ضروری است.در خصوص توسعه طبیعت گردی، احتمال آسیب رسیدن به طبیعت یکی از مشکلات بزرگ است .برای جلوگیری و کاهش آثار تخریبی ورود بازدید کنندگان به مناطق دارای جاذبه طبیعی می‌توان با برنامه ریزی جهت ایجاد محدودیت در تعداد بازدیدکنندگان در هر مقطع زمانی (روز، هفته، ماه) و همچنین محدودیت راهها و مناطق تردد گردشگران، لزوم دریافت مجوز ورود و پرداخت ورودی برای بازدید مناطق با اهمیت ویژه مناطق حفاظت شده، لزوم بازگرداندن زبالههای تولیدی بازدیدکنندگان به خارج از منطقه، استفاده از درآمدهای جذب طبیعت گردان جهت بهسازی و حفاظت جاذبه‌های طبیعی کشور، آگاه سازی گردشگران درخصوص شکنندگی طبیعت زیبا، بازسازی آثار تخریبی آن در مدت زمان طولانی و همچنین ضرورت حفظ محیط زیست گامهایی را جهت مرتفع کردن این موانع برداشت.
تأثیرات شگرف توریسم در کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح درآمد، تأمین منابع انرژی و رونق بازار صنایع دستی که طبق آمار موجود ۱۰ میلیون نفر از آن ارتزاق می کنند تنها بخشی از مزایای ویژه پرداختن به این صنعت است. به ازای ورود هر گردشگر دو تا شش شغل به صورت مستقیم و با احتسابات مشاغل در بخش‌های تولیدی و خدماتی برای هر گردشگر ۹ تا ۱۵ شغل ایجاد می شود. طی سال‌های اخیر صنعت توریسم ۱/۵ درصد درآمد ملی جهان را به خود اختصاص داده است.
توزیع جغرافیایی این درآمد در جهان یکسان نیست به طوریکه ۸۰ درصد درآمد و اشتغال ناشی از این صنعت به آمریکا و اروپا اختصاص دارد از ۲۰ درصد باقی مانده ۲/۵ درصد سهم خاورمیانه می‌باشد و از ۲/۵ درصد سهم خاورمیانه کمتر از یک درصد سهم ایران است.
برای ورود هر توریست در کشورها مؤلفه هایی چون امنیت، ارایه خدمات بهینه، میراث غنی فرهنگی و تاریخی، جاذبه های طبیعی، دریا و دریاچه ها، تنوع آب وهوا، ویزای سهل وآسان مورد نیاز است که با فقدان هر یک از این موارد ورود گردشگر با مشکل مواجه می شود.
کویرنوردی، آب درمانی، غارنوردی، کوهنوردی، شکار، ماهیگیری، اسکی روی ماسه، گردشگری روستایی، ورزش های آبی، دیدن چشم انداز های طبیعی مانند آبشار، رودخانه از بخش های اکوتوریسم هستند.
توسعه اکوتوریسم می‌تواند با ایجاد فرصتهای شغلی منافع اقتصادی بی شماری را بطور مستقیم متوجه مردم بومی کشورها کندو در این راستا امکانات ایجاد کاربری اقتصادی برای افراد در حرفه های مرتبط با این صنعت و برای چشماندازهای طبیعی و درنتیجه تأمین اعتبارات لازم در جهت حفظ آنها فراهم می‌شود.
اکوتوریست ها غالبا با گرایش زیست محیطی هستند و می توانند در پالایش و حفاظت از محیط زیست، گسترش فرهنگ زیست محیطی در بین مردم جوامع نقش مؤثری ایفاء کنند.
ایران از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان ده کشور اول جهان قرار دارد و از نظر جاذبه های اکوتوریسمی و تنوع اقلیمی نیز جزو پنج کشور برتر دنیا است.با وجود قابلیت ها و پتانسیل های موجود در کشور وجود عواملی همچون عدم زیرساخت های مناسب طبیعت گردی،عدم شناخت نسبت به اکوتوریسم در ایران، کمبود متخصصین در امر اکوتوریسم، فقدان فرهنگ مناسب خاص طبیعت گردی که بعضی مواقع سبب تخریب و از بین رفتن چشم انداز های طبیعی می شود و در ننتیجه تبدیل به زباله دانی می شود، عدم اطلاع رسانی در این زمینه توسط رسانه های دیداری و شنیداری و مطبوعات از دلایل عمده عدم جذب اکوتوریسم در ایران است. این در حالی است که کشورهای توریست پذیر با داشتن چشم اندازهای طبیعی می توانند باعث افزایش درآمد سرانه ملی شوند و ایران در صورت سرمایه گذاری و تأکید بر جذب گردشگر طبیعی، می‌تواند به راحتی به درآمدهای پیش بینی شده سازمان جهانی جهانگردی تا سال ۲۰۱۰ دست یابد.
ایران با داشتن چشم اندازهای طبیعی و زیبا و بکر و وجود اقلیم های متفاوت آب و هوایی و گونه های متنوع گیاهی و جانوری می تواند تاثیر شگرفی در جذب گردشگران طبیعت گرد ایفاء کند و در این حوزه در منطقه خاورمیانه یکی از قطب های اکوتوریسمی قلمداد شود و باعث افزایش درآمد ارزی کشور شود.
اکوتوریسم تنها شاخه ای از گردشگری است که به مشارکت جوامع محلی نیاز اساسی دارد چرا که بهترین و توانمندترین راهنمایان تورهای گردشگری طبیعی کسی نیست جز بومیان ساکن این مناطق که به راحتی می‌توانند هدایت چنین تورهای تخصصی را برعهده گیرند و همین مسأله در کاهش مهاجرتهای بی رویه روستائیان به کلان شهرها نیز نقش اساسی ایفا می‌کند و در این راستا چرخ بسیاری از مراکز اقامتی در دورافتاده ترین نقاط کشور به حرکت در می‌آید و باعث اشتغالزایی، ارتقای سطح زندگی مردم روستایی خواهد شد.
ایران با داشتن دو رشته کوه مرتفع البرز و زاگرس و چشم اندازهای طبیعی زیبا و بکر مناطق غرب و شمال کشور و تنوع اقلیمی و فرهنگی متنوع از قبیل آداب و سنن، زبان و موسیقی، پوشاک، صنایع دستی و نحوه زیست مردمان در این مناطق، وجود بزرگترین دریاچه جهان در شمال کشور، وجود ۵۰ دریاچه در داخل کشور و نیز دریاچه ارومیه به عنوان یکی از ۵۹ ذخایر زیستی کره زمین می تواند مامن اصلی جهانگردان طبیعت در جهان قرار گیرد.
از سوی دیگر وجود جنگل های وسیع در مناطق شمالی کشور، بیابانها و کویرهای ایران، تالابهای بینالمللی، غارها، آبشارها، چشمههای آب معدنی و روستاهایی با جاذبه‌های ویژه مانند کندوان، ماسوله همه از جاذبهها و ظرفیتهای بینظیر اکوتوریسم در ایران هستند و برخی از آنها از قطبهای بینالمللی اکوتوریسم در جهان، به شمار میروند.
در این راستا جهت صیانت از این مواهب الهی تنها سازمانهای جهانگردی و گردشگری و سازمان حفاظت از محیط زیست مسوول نیستند بلکه آموزش و پرورش، بخش‌های فرهنگی، رسانهها و صداوسیما باید حرکت و عزم ملی را جهت بهره برداری هرچه بیشتر از این صنعت داشته باشند.در حقیقت باید با مــدیریتی جامع در زمینه اکوتوریسم علاوه بر حفظ جنگلها و مراتع، به شناسایی زیباییهای این خطه به جهانیان و تولید درآمد ملی و ارزآوری مناسب و ساماندهی اقتصادی کشور یاری بخشید.
برنامه‌ریزی دقیق جهت امکان سنجی و ایجاد گردشگاه‌های مختلف در آنها که در این میان حفظ محیط زیست، هویت و فرهنگ بومی این مناطق (با توجه به تنوع و تعدد اقوام و فرهنگها در ایران) باید در نظر گرفته شود.
فرهنگ سازی و آگاه سازی گردشگران داخلی جهت برقراری ارتباط سالم و ایجاد تعامل با افراد بومی و تلاش جهت حفظ محیط زیست مناطق مورد بازدید، برنامه‌ریزی درخصوص جذب طبیعت گردان سایر کشورها از طریق تبلیغات مناسب و آگاه سازی سرپرستان تورهای گردشگری در مورد ایجاد تورهای خارجی مسوولیت پذیر جهت بازدید از نواحی مختلف ایران، که این نکته در تعامل فرهنگی و انتقال فرهنگ اصیل ایرانی به سایر نقاط جهان نیز مؤثر خواهد بود.اما نامناسب بودن جاده ها، دشواری ارایه خدماتی مانند محل اقامت، غذا و پذیرایی، عدم امکانات عمومی و تسهیلات دولتی از قبیل کمپ و پست‌های امداد در مناطق کوهستانی دوردست موانع و مشکلاتی هستند که در حوزه اکوتوریسم مشاهده می شود.
در این میان برگزاری مسوولانه تورهای طبیعت گردی می‌تواند اثری دوسویه داشته باشد. به عبارتی از یک سو در توریست و جهانگرد احساس مسوولیت و احترام نسبت به ارزش‌ها و جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی مقصد و فرهنگ بومی ایجاد می‌کند و از سوی دیگر مردم جامعه میزبان را به حفظ و نگهداری از منابع طبیعی و جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی خود راغب می‌سازد.
توسعه صنعت اکوتوریسم در کشور قبل از هر چیز به بسترسازی فرهنگی نیاز دارد. رعایت ملاحظات زیست محیطی به منظور بهره برداری پایدار از طبیعت و آموزش عمومی به گردشگران برای این امر بسیار ضروری است.در خصوص توسعه طبیعت گردی، احتمال آسیب رسیدن به طبیعت یکی از مشکلات بزرگ است .برای جلوگیری و کاهش آثار تخریبی ورود بازدید کنندگان به مناطق دارای جاذبه طبیعی می‌توان با برنامه ریزی جهت ایجاد محدودیت در تعداد بازدیدکنندگان در هر مقطع زمانی (روز، هفته، ماه) و همچنین محدودیت راهها و مناطق تردد گردشگران، لزوم دریافت مجوز ورود و پرداخت ورودی برای بازدید مناطق با اهمیت ویژه مناطق حفاظت شده، لزوم بازگرداندن زبالههای تولیدی بازدیدکنندگان به خارج از منطقه، استفاده از درآمدهای جذب طبیعت گردان جهت بهسازی و حفاظت جاذبه‌های طبیعی کشور، آگاه سازی گردشگران درخصوص شکنندگی طبیعت زیبا، بازسازی آثار تخریبی آن در مدت زمان طولانی و همچنین ضرورت حفظ محیط زیست گامهایی را جهت مرتفع کردن این موانع برداشت.
Comments
Post a Comment